درهای بهشت و جهنم و نوشته‌های آن از زبان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)[1]

آنچه در ذیل خواهد آمد حدیثی است از عبدالله بن مسعود از پیامبر (ص) درباره مشاهد آن حضرت در شب معراج از دربهای مختلف بهشت و جهنم و نوشته‌های بر روی آنها.

 این حدیث در منابع شیعه و سنی بیان شده است، لازم به ذکر است که حدیث زیر  از کتاب «الروضة في فضائل أمير المؤمنين»، تألیف شاذان بن جبرئيل القمي، ص175، نقل شده است.[2]

«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمَّا أُسْرِيَ بِي إِلَى السَّمَاءِ قَالَ لِي جَبْرَئِيلُ ع قَدْ أَمَرْتُ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ أَنْ تُعْرَضَ عَلَيْكَ. قَالَ فَرَأَيْتُ‏ الْجَنَّةَ وَ مَا فِيهَا مِنَ النَّعِيمِ وَ رَأَيْتُ النَّارَ وَ مَا فِيهَا مِنَ الْعَذَابِ وَ الْجَنَّةُ فِيهَا ثَمَانِيَةُ أَبْوَابٍ عَلَى كُلِّ بَابٍ مِنْهَا أَرْبَعُ كَلِمَاتٍ كُلُّ كَلِمَةٍ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا لِمَنْ يَعْلَمُ وَ يَعْمَلُ بِهَا وَ لِلنَّارِ سَبْعَةُ أَبْوَابٍ عَلَى كُلِّ بَابٍ مِنْهَا ثَلَاثُ كَلِمَاتٍ كُلُّ كَلِمَةٍ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا لِمَنْ يَعْلَمُ وَ يَعْمَلُ بِهَا فَقَالَ لِي جَبْرَئِيلُ ع اقْرَأْ يَا مُحَمَّدُ مَا عَلَى الْأَبْوَابِ فَقَرَأْتُ ذَلِكَ.

 أَمَّا أَبْوَابُ الْجَنَّةِ فَعَلَى أَوَّلِ بَابٍ مِنْهَا مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ حِيلَةٌ وَ حِيلَةُ الْعَيْشِ أَرْبَعُ خِصَالٍ الْقَنَاعَةُ وَ بَذْلُ الْحَقِّ وَ تَرْكُ الْحِقْدِ وَ مُجَالَسَةُ أَهْلِ الْخَيْرِ. وَ عَلَى الْبَابِ الثَّانِي مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ حِيلَةٌ وَ حِيلَةُ السُّرُورِ فِي الْآخِرَةِ أَرْبَعُ خِصَالٍ مَسْحُ رُءُوسِ الْيَتَامَى وَ التَّعَطُّفُ عَلَى الْأَرَامِلِ وَ السَّعْيُ فِي حَوَائِجِ الْمُؤْمِنِينَ وَ التَّفَقُّدُ لِلْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاكِينِ. وَ عَلَى الْبَابِ الثَّالِثِ مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ حِيلَةٌ وَ حِيلَةُ الصِّحَّةِ فِي الدُّنْيَا أَرْبَعُ خِصَالٍ قِلَّةُ الْكَلَامِ وَ قِلَّةُ الْمَنَامِ وَ قِلَّةُ الْمَشْيِ وَ قِلَّةُ الطَّعَامِ. وَ عَلَى الْبَابِ الرَّابِعِ مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ جَارَهُ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ وَالِدَيْهِ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ يَسْكُتُ. وَ عَلَى الْبَابِ الْخَامِسِ مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يُظْلَمَ فَلَا يَظْلِمْ وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يُشْتَمَ فَلَا يَشْتِمْ وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يُذَلَّ فَلَا يُذِلَّ وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَسْتَمْسِكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ فَلْيَقُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ. وَ عَلَى الْبَابِ السَّادِسِ مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَكُونَ قَبْرُهُ وَسِيعاً فَسِيحا فَلْيَبْنِ الْمَسَاجِدَ وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا تَأْكُلَهُ الدِّيدَانُ تَحْتَ الْأَرْضِ فَلْيَسْكُنِ الْمَسَاجِدَ[3] وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَكُونَ طَرِيّاً مُطِرّاً لَا يَبْلَى فَلْيَكْنُسِ الْمَسَاجِدَ[4]. وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَرَى مَوْضِعَهُ فِي الْجَنَّةِ فَلْيَكْسُ الْمَسَاجِدَ بِالْبُسُطِ[5]. وَ عَلَى الْبَابِ السَّابِعِ مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ بَيَاضُ الْقَلْبِ فِي أَرْبَعِ خِصَالٍ عِيَادَةِ الْمَرِيضِ وَ اتِّبَاعِ الْجَنَائِزِ وَ شِرَاءِ الْأَكْفَانِ وَ رَدِّ الْقَرْضِ. وَ عَلَى الْبَابِ الثَّامِنِ مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ مَنْ أَرَادَ الدُّخُولَ مِنْ هَذِهِ الْأَبْوَابِ فَلْيَتَمَسَّكْ بِأَرْبَعِ خِصَالٍ‏[6] السَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ الصَّدَقَةِ وَ الْكَفِّ عَنْ أَذَى عِبَادِ اللَّهِ تَعَالَى.

 وَ رَأَيْتُ عَلَى أَبْوَابِ النَّارِ مَكْتُوباً عَلَى الْبَابِ الْأَوَّلِ ثَلَاثَ كَلِمَاتٍ مَنْ رَجَا اللَّهَ سَعِدَ وَ مَنْ خَافَ اللَّهَ أَمِنَ وَ الْهَالِكُ الْمَغْرُورُ مَنْ رَجَا غَيْرَ اللَّهِ وَ خَافَ سِوَاهُ وَ عَلَى الْبَابِ الثَّانِي مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يَكُونَ عُرْيَاناً يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَلْيَكْسُ الْجُلُودَ الْعَارِيَةَ فِي الدُّنْيَا مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يَكُونَ عَطْشَاناً يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَلْيَسْقِ الْعِطَاشَ فِي الدُّنْيَا مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يَكُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ جَائِعاً فَلْيُطْعِمِ الْبُطُونَ الْجَائِعَةَ فِي الدُّنْيَا وَ عَلَى الْبَابِ الثَّالِثِ مَكْتُوبٌ لَعَنَ اللَّهُ الْكَاذِبِينَ لَعَنَ اللَّهُ الْبَاخِلِينَ لَعَنَ اللَّهُ الظَّالِمِينَ وَ عَلَى الْبَابِ الرَّابِعِ مَكْتُوبٌ ثَلَاثُ كَلِمَاتٍ أَذَلَّ اللَّهُ مَنْ أَهَانَ الْإِسْلَامَ أَذَلَّ اللَّهُ مَنْ أَهَانَ أَهْلَ الْبَيْتِ أَذَلَّ اللَّهُ مَنْ أَعَانَ الظَّالِمِينَ عَلَى ظُلْمِهِمْ لِلْمَخْلُوقِينَ وَ عَلَى الْبَابِ الْخَامِسِ مَكْتُوبٌ ثَلَاثُ كَلِمَاتٍ لَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى فَالْهَوَى[7] يُخَالِفُ الْإِيمَانَ وَ لَا تُكْثِرْ مَنْطِقَكَ فِيمَا لَا يَعْنِيكَ فَتَسْقُطَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ لَا تَكُنْ عَوْناً لِلظَّالِمِينَ وَ عَلَى الْبَابِ السَّادِسِ مَكْتُوبٌ أَنَا حَرَامٌ عَلَى الْمُجْتَهِدِينَ أَنَا حَرَامٌ عَلَى الْمُتَصَدِّقِينَ أَنَا حَرَامٌ عَلَى الصَّائِمِينَ وَ عَلَى الْبَابِ السَّابِعِ مَكْتُوبٌ ثَلَاثُ كَلِمَاتٍ حَاسِبُوا نُفُوسَكُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا وَ وَبِّخُوا نُفُوسَكُمْ قَبْلَ أَنْ تُوَبَّخُوا.[8]وَ ادْعُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَبْلَ أَنْ تَرِدُوا عَلَيْهِ وَ لَا تَقْدِرُوا عَلَى ذَلِكَ.»

ترجمه: پيامبر گرامي اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید: هنگامي كه در شب معراج به آسمانها رفتم جبرئيل (علیه السلام) به من گفت: اگر دستور دهي تا بهشت و جهنم را بر شما عرضه نمايم، پس من  مشاهده نمودم بهشت و نعمتهاي موجود در آن را و ديدم جنهم و عذابهاي موجود در آن را و براي بهشت هشت درب بود كه بر روي هر درب از آن چهار جمله نوشته بود كه هر جمله از دنيا و آنچه در دنياست ارزشش بيشتر است براي كسي كه  آن را بداند و بدان عمل نمايد و براي جهنم هفت درب بود كه بر روي هر درب از آن سه جمله نوشته بود كه  هرجمله آن از دنيا و آنچه در دنياست ارزشش بيشتر است براي كسي كه آن را بداند و بدان عمل نمايد. سپس جبرئيل به من گفت: اي محمد بخوان آنچه بر روي دربها نوشته شده است  پس من آنها را خواندم.

 اما بر روي دربهاي بهشت پس بر روي درب اول نوشته شده بود: خدايي جز خداي يكتا نيست ومحمد(ص) فرستاده خداست و علي(ع) ولي خداست  و براي هر چيز چاره و كليد و راه حلي است و كليد زندگاني راحت، چهار خصلت دارد: قناعت، پرداخت حقوق واجب، ترك كينه و همنشيني با نيكوكاران.

  و بر روي درب دوم نوشته شده است: خدايي جز خداي يكتا نيست ومحمد (ص) فرستاده خداست و علي(ع) ولي خداست براي هر چيزي كليدي است و كليد خوشحالي در آخرت چهار خصلت دارد: دست كشيدن بر سر بچه هاي يتيم، مهرباني و ترحم نمودن بر انسانهاي زمين گير-،كوشش نمودن براي حوائج مومنين وكمك نمودن به فقراء و مساكين.

  و بر روي درب سوم نوشته شده بود: خدايي جز خداي يكتا نيست و محمد(ص) فرستاده خداست و علي(ع) ولي خداست براي هرچيزي كليدي است و كليد سلامتي در دنيا چهار خصلت دارد: كمتر سخن گفتن، كمتر خوابيدن، كمتر راه رفتن (کنایه از کم استفاده کردن از شهوت)و كمتر غذا خوردن.

 و بر روي درب چهارم نوشته شده بود: خدايي جز خداي يكتا نيست و محمد(ص) فرستاده خداست و علي(ع) ولي خداست هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد پس بايد مهمانش را اكرام نمايد و هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد پس بايد به همسايه‌اش احترام نمايد و هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد پس بايد به پدر و مادرش احترام بگذارد و هر كس به خدا و روز قيامت ايمان دارد يا سخن خير بر زبان جاري نمايد و يا ساكت باشد

و بر روي درب پنجم  نوشته شده بود: خدايي جز خداي يكتا نيست و محمد(ص) فرستاده خداست و علي(ع) ولي خداست كسي كه اراده كرده است كه به او ظلم نشود پس به ديگران ظلم نكند و كسي كه اراده كرده است شماتت نشود پس ديگران را شماتت نكند و هركس كه اراده كرده است كه خوار نگردد پس نبايد ديگران را خوار نمايد و كسي كه اراده كرده است كه به ريسمان محكم الهي و باب هدايت در دنيا و آخرت چنگ بزند پس بگويد خدايي جز خداي يكتا نيست و محمد(ص) فرستاده خداست و علي(ع) ولي خداست.  

 و بر روي درب ششم نوشته شده بود: خدايي جز خداي يكتا نيست و محمد(ص) فرستاده خداست و علي(ع) ولي خداست كسي كه اراده كرده است كه قبر او بزرگ و جادار باشد پس بايد مسجد بسازد و كسي كه اراده كرده است كه درندگان زير خاك جسد او را نخورند پس در مساجد زياد بنشيند و كسي كه اراده كرده است كه بدنش در قبر تازه بماند و از بلاها در امان باشد گردد پس بايد مساجد را جاروب نمايد و كسي كه اراده كرده است كه جايگاهش را در بهشت مشاهده نمايد پس بايد مساجد را توسعه دهد.

 و بر روي درب هفتم نوشته شده بود: خدايي جز خداي يكتا نيست و محمد (ص) فرستاده خداست و علي (ع) ولي خداست سفيدي قلب در چهار خصلت است: عيادت از بيماران، شركت در تشييع جنازه‌ها، فروختن كفنها و بازپرداخت بدهي‌ها.

 و بر روي درب هشتم نوشته شده بود: خدايي جز خداي يكتا نيست و محمد (ص) فرستاده خداست و علي(ع) ولي خداست كسي كه اراده كرده است كه از اين دربهاي بهشت وارد بهشت گردد پس بايد به چهار خصلت متمسك باشد: سخاوت، خوش اخلاقي، صدقه و پرهيز از آزار به بندگان خدا.  

 و ديدم كه بر روي دربهاي جهنم نوشته شده بود بر روي درب اول سه جمله نوشته شده بود: كسي كه به خدا اميدوار است سعادتمند مي‌شود، كسي كه از خدا بترسد در امنيت است و  هلاك شونده مغرور كسي است كه به غير خدا اميدوار است و از غير خدا مي‌ترسد. و بر روي درب دوم نوشته شده بود: كسي كه اراده كرده است كه روز قيامت برهنه نباشد پس برهنه را بپوشاند و كسي كه اراده كرده است كه روز قيامت تشنه نباشد پس در دنيا تشنگان را سيراب نمايد و كسي كه اراده كرده است كه روز قيامت گرسنه نباشد پس در دنيا شكمهاي گرسنه را غذا بدهد.

 و بر روي درب سوم نوشته شده بود: لعنت خدا بر دروغگويان، لعنت خدا بر بخيلان، لعنت خدا بر ستمكاران.

و بر روي درب چهارم سه جمله نوشته شده بود: خدا خوار نمايد كسي را كه به اسلام اهانت نمايد، خدا خوار گرداند كسي را كه به اهل بيت(ع) اهانت نمايد، خدا خوار گرداند كسي را كه به ستمكاران در ظلمشان به مخلوقات خدا كمك نمايد.

و بر روي درب پنجم سه جمله نوشته شده بود: تبعيت هواي نفس نكنيد كه هواي نفس با ايمان مخالف است و زياد حرفي را فايده‌اي برايت ندارد بر زبان جاري نكنيد؛ زيرا كه از رحمت الهي دور مي‌گرديد و ياريگر ستمكاران نباشيد.

  و برروي درب ششم نوشته شده بود: من حرام هستم بر مجتهدين و كوشش كنندگان دردين، من حرام هستم بر صدقه دهندگان، من حرام هستم بر روزه داران.

 و بر روي درب هفتم سه جمله نوشته شده بود: به حساب خودتان رسيدگي نماييد قبل از اينكه به حسابتان رسيدگي گردد و سرزنش كنيد خودتان را قبل از اينكه سرزنش گرديد و از خدا بخواهيد و دعا كنيد  قبل از اينكه اراده خدا را نماييد و بخواهيد دعا نماييد وديگر قادر برآن نباشيد.

پی‌نوشت:

[1].  سید محمد جعفر سبحانی

[2]. الروضة في فضائل أمير المؤمنين، شاذان بن جبرئيل القمي، ص175، حديث علي ولي الله، تحقيق: علي الشكرچي، الأولى، 1423ق.

جهت اطلاع بیشتر رجوع کنید به: بحار الأنوار، العلامة المجلسي، ج8، ص144، تحقيق: يحيى العابدي الزنجاني، الثانية المصححة، مؤسسة الوفاء، بيروت؛  1403- 1983م؛ منازل الآخرة والمطالب الفاخرة، الشيخ عباس القمي، ص292، تحقيق: السيد ياسين الموسوي، الأولى، مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين بقم المشرفة، محرم الحرام 1419؛ ظم درر السمطين، الزرندي الحنفي، ص123، الأولى، 1377- 1958م؛ معارج الوصول إلى معرفة فضل آل الرسول (ع)، الزرندي الشافعي، ص48، تحقيق: ماجد بن أحمد العطية؛ الشفاء الروحي، عبد اللطيف البغدادي، ص350.

[3]. في نسخة: فليكنس المساجد.

[4]. في نسخة: فليسكن المساجد.

[5]. جمع البساط: ضرب من الطنافس.

[6]. في نسخة: فليستمسك باربع خصال.

[7]. في نسخة: فان الهوى.

[8]. وبخه: لامه و هدده و عيره.